ਧਰਤੀ ਦੀ ਘੁੰਮਣਾ ਹੌਲੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਚੀਨ ਦਾ ਇਹ ਵਿਸ਼ਾਲ ਡੈਮ ?

ਚੀਨ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾਲ ਡੈਮ ਧਰਤੀ ਦੇ ਘੁੰਮਣ ਦੀ ਗਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ? ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਕੁਝ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਬੂਤ ਵੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਹਨ। ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਮੁਤਾਬਕ, ਚੀਨ ਦੇ ਹੁਬੇਈ ਸੂਬੇ ‘ਚ ਯਾਂਗਸੀ ਨਦੀ ‘ਤੇ ਬਣੇ ਥ੍ਰੀ ਗੋਰਜ(Three Gorges Dam) ਨਾਂਅ ਦੇ ਇਸ ਡੈਮ ਕਾਰਨ ਧਰਤੀ ਦੀ ਘੁੰਮਣ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ।
ਚੀਨ ਦਾ ਇਹ ਡੈਮ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਡੈਮ ਹੈ ਤੇ ਇੱਥੇ ਵੱਡੀ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਬਿਜਲੀ ਵੀ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਆਪਣੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਲਈ ਵੀ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ। ਇਸ ਡੈਮ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਦੋ ਦਹਾਕੇ ਲੱਗੇ ਤੇ ਇਹ 2012 ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਹੋਇਆ। ਥ੍ਰੀ ਗੋਰਜ ਡੈਮ 7660 ਫੁੱਟ ਲੰਬਾ ਅਤੇ 607 ਫੁੱਟ ਉੱਚਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਡੈਮ ਹੈ।
ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਥ੍ਰੀ ਗੋਰਜ ਡੈਮ ਲਗਾਤਾਰ ਵਿਵਾਦਾਂ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਬੰਨ੍ਹ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਵਾਤਾਵਰਨ ‘ਤੇ ਮਾੜਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਸਮਾਜਿਕ ਮੁਸੀਬਤ ਦਾ ਕਾਰਨ ਵੀ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਡੈਮ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਕਾਰਨ ਇੱਥੇ ਕਰੋੜਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉੱਜੜਨਾ ਪਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ 632 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਜ਼ਮੀਨ ਹੜ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸ ਨੇ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਨਿਵਾਸ ਸਥਾਨਾਂ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ।
ਥ੍ਰੀ ਗੋਰਜ ਡੈਮ ਧਰਤੀ ਦੀ ਘੁੰਮਣ-ਫਿਰਨ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ? ਦਰਅਸਲ, ਇਸ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਸਵਾਲ ਉੱਠ ਰਹੇ ਹਨ । ਇਹ ਵਿਸ਼ਾ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 2005 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਾਸਾ ਪੋਸਟ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਨਾਸਾ ਦੇ ਗੋਡਾਰਡ ਸਪੇਸ ਫਲਾਈਟ ਸੈਂਟਰ ਦੇ ਭੂ-ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ ਡਾ. ਬੈਂਜਾਮਿਨ ਫੋਂਗ ਚਾਓ ( Dr. Benjamin Fong Chao) ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਡੈਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਭੰਡਾਰ ਵਿੱਚ ਧਰਤੀ ਦੇ ਪੁੰਜ ਦੀ ਵੰਡ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਪਾਣੀ ਹੈ। ਇਹ ਜੜਤਾ ਦੇ ਪਲ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ, ਜੋ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੁੰਜ ਦੀ ਵੰਡ ਕਿਸੇ ਵਸਤੂ ਦੀ ਰੋਟੇਸ਼ਨਲ ਸਪੀਡ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਚਾਓ ਨੇ ਗਣਨਾ ਕੀਤੀ ਕਿ ਡੈਮ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਇੱਕ ਦਿਨ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਨੂੰ ਲਗਭਗ 0.06 ਮਾਈਕ੍ਰੋ ਸੈਕਿੰਡ ਤੱਕ ਵਧਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਧਰਤੀ ਦੀ ਰੋਟੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਹੌਲੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਡੈਮ ਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਲਗਭਗ 2 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ (0.8 ਇੰਚ) ਤੱਕ ਵੀ ਬਦਲ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਚਾਓ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਮਨੁੱਖ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਗਏ ਢਾਂਚੇ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਪਲ ਹਨ, ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਨੁੱਖੀ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ, ਸਿਧਾਂਤ ਵਿੱਚ, ਗ੍ਰਹਿ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।